14 czerwca 1999 r.
| Pani |
| FRANCISZKA CEGIELSKA |
| Minister |
| Zdrowia i Opieki Społecznej |
Otrzymuję listy obywateli oraz organizacji zajmujących się
ochroną praw pacjentów, w których krytykowana jest zbyt słaba pozycja
pokrzywdzonego jako uczestnika postępowania w sprawach z tytułu
odpowiedzialności zawodowej lekarzy oraz jako strony postępowania sądowego w
tzw. Procesach lekarskich.
Główne zarzuty pokrzywdzonych w zakresie
odpowiedzialności zawodowej sprowadzają się do braku obiektywizmu postępowania
organów samorządu zawodowego i biegłych lekarzy, nie informowania pacjentów o
ich prawach, niedotrzymywania ustalonych terminów, przewlekłości postępowania
oraz wymierzania zbyt łagodnych kar za przewinienia zawodowe.
Dokonałem
w związku z tym analizy przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki
Społecznej z dn 26 września 1990 r. w sprawie postępowania w przedmiocie
odpowiedzialności zawodowej lekarzy (Dz.U. Nr 69, poz.406), będącego aktem
wykonawczym ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz.U. Nr. 80,
poz 158 z póź. zm.). Analiza nie tylko potwierdziła zarzuty zbyt słabej
pozycji pokrzywdzonego, jako striny postępowań określonych w ustawie, ale
budzi poważne wątpliwości co do zgodności rozporządzenia z art.31 ust. 3
Konstytucji RP. Z przepisu tego wynika, że wszystkie gwarancje procesowe
(prawa i obowiązki obywateli, w tym także obywateli jako pokrzywdzonych)
powinny być regulowane wyłącznie w drodze ustawowej a nie w rozporządzeniu
wykonawczym. .
Analiza przepisów powołanego rozporządzenia prowadzi
również do wniosku, że jest ono sprzeczne z ustawą. W myśl art. 57 ust. ustawy
o izbach lekarskich, w sprawach dotyczących odpowiedzialności zawodowej
lekarzy stosuje się w pierwszym rzędzie przepisy tej ustawy, a w sprawach w
niej nie uregulowanych - odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego
(Obecnie - Kodeksu postępowania karnego z dnia 6 czerwca 1997 r.- DZ.U. Nr 89,
póz. 555). Istnieje wprawdzie w art. 57 ust. 2 tej ustawy upoważnienie do
wydania rozporządzenia wykonawczego przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości i w uzgodnieniu z Naczelną Radą
Lekarską, które ma zawierać przepisy m. in. o prawach i obowiązkach stron.
Mają to być jednak przepisy "szczegółowe", -a więc takie, które
"doprecyzowują" przepisy ustawowe, bez zmiany ich istoty. .
Okazuje
się, że cytowane rozporządzenie wykracza poza zakres upoważnienia ustawowego.
Nie tylko bowiem "doprecyzowuje" przepisy ustawowe uwzględniając szczególny
charakter odpowiedzialności zawodowej lekarzy, ale zmienia ich istotę. Przepis
§ 18 tego rozporządzenia zawęża uprawnienia pokrzywdzonego do: zgłaszania
wniosków dowodowych, wniesienia zażalenia na postanowienie rzecznika
odpowiedzialności zawodowej o odmowie wszczęcia postępowania wyjaśniającego i
o umorzeniu postępowania, wniesienia odwołania od orzeczenia sądu lekarskiego
kończącego postępowanie (z zastrzeżeniem § 46 ust. 2), przeglądania akt sprawy
(z tym, że rzecznik odpowiedzialności zawodowej lub sąd lekarski może
ograniczyć pokrzywdzonemu dostęp do nich w zakresie objętym tajemnicą
lekarską).
Rozporządzenie to pozbawia też pokrzywdzonego wielu praw,
które przysługiwałyby mu na podstaw Kodeksu postępowania karnego. I tak
przykładowo, pozbawia podstawowego prawa pokrzywdzonego do możliwości
występowania w roli oskarżyciela posiłkowego, wynikającego z art. 53 Kpk (a w
efekcie tego - prawa do zawiadomienia terminie rozprawy, prawa do
uczestniczenia w rozprawie i prawa obecności na rozprawie), prawa do
wniesienia aktu oskarżenia do sądu w razie powtórnego wydania postanowienia o
odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania (art. 55 Kpk), prawa do
skierowania zażalenia do sądu w razie gdy Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności
Zawodowej nie przychyli się do zażalenia (art. 306 § 2 Kpk), przepis § 46 ust.
2 rozporządzenia ogranicza nadto prawo pokrzywdzonego do odwołania się od
orzeczeń kończących postępowanie w l instancji tylko w części dotyczącejwiny
(takiego ograniczenia nie zna Kodeks postępowania karnego). Na marginesie
należy zauważyć, że § 5 rozporządzenia, który uprawnia do obecności
pokrzywdzonego na rozprawie przed sądem lekarskim, gdy pokrzywdzonym jest inny
lekarz - członek samorządu lekarskiego, może nasuwać istotne zastrzeżenia z
punktu widzenia zasady równości. .
Istnieje poważna przesłanka dla
uznania, że sprawa kwalifikuje się do wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego
z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności z ustawą. Przed podjęciem decyzji co
do celowości złożenia tego wniosku chciałbym jednak poznać stanowisko Pani
Minister w powyższej sprawie. .
II. Otrzymuję również wiele listów
obywateli, którzy w wyniku działań lub zaniedbań pracowników medycznych oraz
zakładów opieki zdrowotnej doznali szkody na zdrowiu. Niejednokrotnie osoby
te, mimo ewidentnego uszczerbku dla zdrowia (np. widocznej niepełnosprawności,
oszpecenia itp.) nie mogą liczyć na zapewnienie im właściwej opieki medycznej
oraz rehabilitacji. .
Orzekanie o ostatecznym wyrównaniu uszczerbku
doznanego przez pacjenta podczas korzystania ze świadczeń zdrowotnych
(odszkodowaniu, zadośćuczynieniu) należy do sądów powszechnych. Nie można
jednakże, przynajmniej w ewidentnych przypadkach niewykonania lub
nienależytego wykonania obowiązków albo czynu niedozwolonego lekarzy i innych
pracowników zakładów opieki zdrowotnej, pozostawiać pokrzywdzonego pacjenta
samemu sobie bez zapewnienia koniecznych świadczeń zdrowotnych, np.
rehabilitacyjnych, naprawczych (w tym z zakresu chirurgii plastycznej) oraz
zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, lecznicze środki
techniczne oraz inne materiały medyczne. Oczekiwania pacjentów w tym zakresie
sprowadzają się do stworzenia uprawnionym tytułu do przyznania bezpłatnych
świadczeń zdrowotnych oraz leków i innych środków medycznych, przynajmniej w
zakresie niezbędnym. .
W związku z powyższym na podstawie art. 13 ust.
l pkt 2 ustawy z dnia. 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (DZ.U.
z 1991 r. Nr 109, póz. 471 z póź. zm), będę wdzięczny za przekazanie
informacji o stanowisku Pani Minister co do poruszanych wyżej kwestii.
| Z wyrazami szacunku |
 |
POWROT DO STRONY GLOWNEJ