Rozdział VII
Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.

---

Działy: 1. Uwagi wstępne. 2. Co to jest ETPC. 3. W jakich sprawach można się zwracać. 4. Jakie warunki musi spełniać skarga. 5. Kto może wnieść skargę. 6. Co napisać w skardze. 7. Jak wygląda postępowanie. 8. Gdzie wysyłać skargę.

 

1. Uwagi wstępne.

Poszkodowani pacjenci, którzy nie mogą dojść sprawiedliwego rozpatrzenia swej sprawy przez sąd i inne organy władzy, coraz częściej szukają pomocy poza granicami kraju. Ten rozdział wyjaśnia, w jakiej sytuacji można kierować skargę do instytucji międzynarodowych i jakie warunki musi spełnić skarżący.

2. Co to jest Europejski Trybunał Praw Człowieka.

Jest to międzynarodowy sąd, powołany do rozpatrywania skarg osób, które twierdzą, że naruszono ich prawa opisane w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw i Podstawowych Wolności i uzupełnione Protokołem 1 i 4. Treść tych aktów została opublikowana w Dz.U. z 1995 r. Nr 61, poz. 284 oraz w Dz.U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175. Konwencję i Protokoły można znaleˇć w większości księgarń

3. W jakich sprawach można się zwracać do Europejskiego Trybunału.

Podstawą skargi mogą być tylko czyny, decyzje i fakty, które nastąpiły po 30 kwietnia 1993 r.

Skargi mogą dotyczyć wyłącznie spraw należących do kompetencji organów państwowych lub samorządowych i wymiaru sprawiedliwości. W zasadzie Trybunał nie zajmuje się skargami przeciwko osobom fizycznym, fundacjom, przedsiębiorstwom, związkom zawodowym, chyba że wykonywały zadania zlecone przez administrację państwową. Dlatego też sprawa wygrana przez autora skargi jest przegraną państwa, a nie poszczególnego urzędu czy sądu.

Konwencja gwarantuje każdemu takie prawa jak: prawo do wolności sumienia, myśli, wyznania; prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego; prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego; prawo do zgromadzeń; prawo do małżeństwa, itp.

W związku z naruszeniem praw pacjenta, w skardze można powoływać się na naruszenie następujących praw:

• prawa do życia (art.2),

• złamania zakazu nieludzkiego i poniżającego traktowania (art.3),

• naruszenia prawa do sprawiedliwego sądu (art.6).

  Najczęstszą podstawą skargi jest art.6 Konwencji, który mówi, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd.

Przepis ten dotyczy jedynie spraw znajdujących się w sądzie cywilnym i administracyjnym.

Polska już kilkukrotnie przegrała sprawę właśnie z powodu zbyt długiego rozpatrywania sprawy przez sąd. Oczywiście Trybunał bierze pod uwagę średnią długość trwania danych spraw w kraju ojczystym wnoszącego skargę, a nie tylko czas, który skarżącemu wydaje się "rozsądnym terminem".

4. Jakie warunki musi spełniać skarga, aby została rozpatrzona.

Skarga musi:

• dotyczyć decyzji, faktów, które nastąpiły po 30.04.93 r.;

• zostać wniesiona po wykorzystaniu wszystkich dostępne w kraju środków odwoławczych;
  

Tzn. od decyzji sądu I instancji odwołano się do II instancji, a potem do Sądu Najwyższego, lub od decyzji organu administracji odwołano się do organu wyższego rzędu, a następnie do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Ten warunek nie dotyczy skargi na przewlekłe postępowanie sądowe. Trudno, żeby pacjent czekał na przejście całej procedury, jak sprawa w I instancji często ciągnie się 8 lat.

• być wysłana przed upływem 6 miesięcy od podjęcia ostatecznej prawomocnej decyzji w sprawie (chyba, że nie dotrzymano terminu z powodu nadzwyczajnych okoliczności).

5. Kto może wnieść skargę.

Skarga powinna być wniesiona przez osobę, której decyzja dotyczy (np. powód w postępowaniu cywilnym, które ciągnie się parę lat). Jeśli osoba ta nie może wnieść sama skargi (np. przebywa w szpitalu psychiatrycznym lub jest pozbawiona wolności), to mogą to zrobić członkowie jej rodziny, jej opiekun lub kurator. Jeśli skarga została przyjęta do rozpatrzenia przez Trybunał, a skarżący zmarł, to skargę mogą popierać jego rodzice, dzieci lub małżonek.

6. Co napisać w skardze.

Skarga może być napisana po polsku i powinna zawierać:

• dane skarżącego,

• krótkie przedstawienie sprawy,

• określenie, które prawa zawarte w Konwencji zostały naruszone,

• informacje o wniesionych środkach odwoławczych,

• zestawienie wydanych decyzji w sprawie, z zaznaczeniem ich treści, dat i organu, który je podjął.
  

Osoba, która uważa, że ma podstawy do wniesienia skargi, może to zrobić bez pośrednictwa jakichkolwiek instytucji. Osoba ta może korzystać z pomocy adwokata.

7. Jak wygląda postępowanie przed Trybunałem.

Skargą zajmie się Szef Kancelarii Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i udzieli skarżącemu odpowiedzi, a ponadto prześle do uzupełnienia formularze.

Treść skargi zostanie przesłana także państwu, na organy którego ją wniesiono. Natomiast odpowiedˇ pełnomocnika broniącego państwo zostanie doręczona skarżącemu. Wtedy skarżący (niezamożny) może ubiegać się o bezpłatną pomoc prawną, polegająca na przyznaniu kwoty pieniężnej na opłacenie prawnika (adwokata lub profesora prawa).

Oczekiwanie na ustosunkowanie się do skargi, czy to przez Szefa Kancelarii, czy przez Trybunał trwa od kilku do kilkunastu miesięcy, gdyż skarg jest z roku na rok coraz więcej. Skarżący może brać udział w rozprawach przed Trybunałem, a także wnioskować o dopuszczenie i wysłuchanie organizacji broniącej praw człowieka.

Jeśli Trybunał uzna, że sprawa należy do jego kompetencji i wyda wyrok, to jest on ostateczny i nie ma od niego odwołania. Trybunał może przyznać skarżącemu - wygrywającemu sprawę, odszkodowanie wypłacane przez państwo, którego organów skarga dotyczyła. Odszkodowania przyznane do tej pory obywatelom polskim nie są wysokie, gdyż Trybunał przy orzekaniu o ich wysokości bierze pod uwagę przeciętny stan majątkowy obywateli danego państwa.

8. Gdzie wysyłać skargę.

Skargę należy wysłać na adres:

The Registrar European Court of Human Rights Council of Europe F-67075 Strasbourg Cedex France